Arapça Öğreniyorum-18-
SÜLÂSÎ MÜCERRED FİİLLERDEN
EMR-İ HÂZIR’IN ELDE EDİLİŞİ
Emir fiil birinci şahsın
ikinci şahıstan isteğini belirtmek için kullanılan fiildir.
Muhatabın (ya da muhatapların) bir işi yapmasını
istemektir. (Yaz! / Yazın-ız-! gibi…)
اُكْتُبْ yaz! اِجْلِسْ / otur! / اِفْتَحْaç! gibi…
Emir fiil muzâri fiilin 2.
şahıs (sen, ikiniz ve siz) kiplerinden yapılır.
Elde edilişinde, sırasıyla
aşağıdaki adımlar takip edilir:
1. Muzâri fiilin müfred
muhâtab kipinin başındaki muzârilik harfi olan ( (تَـ(te) harfi atılır. تَكْتُبُ >
كْتُبُ gibi…
2. Fiilin kalan harflerinden
ilkinin harekesiz (cezimli/sakin) olması ve bu şekilde okumanın mümkün
olmamasından hareketle, fiilin başına bir hemze (ا) getirilir. كْتُبُ
> اكْتُبُ gibi…
3- Fiilin başına hemze getirildikten
sonra; hemzeyi harekelemek için şu yol izlenir: Muzâri fiilin;
“aynu’l-fi’l” (orta harfinin)
harekes damme(ـــُـــ) ise; hemze damme ile, kesra (ـــِـــ) ise; hemze kesra ile,
fetha (ــَـــ) ise; hemze fetha ile değil,
yine kesraile harekelenir.
اكْتُبُ > اُكْتُبُ / اجْلِسُ >
اِجْلِسُ / افْتَحُ
> اِفْتَحُ gibi…
4. Son aşamada fiilin sonu
meczûm yapılır.
اُكْتُبْ / اِجْلِسْ / اِفْتَحْ gibi…
Nunsuz kipler, sonlarına cezm
getirilerek meczum yapılırken, nunlu kipler sonlarındaki nun’lar hazfedilerek (düşürülerek)
meczum yapılır.
(Cem müennes nunu’nun bulunduğu kip hariç.)
Emr-i hâzır’ın 6 kipi
bulunmaktadır.
Buna göre emr-i hâzır’ın,
muzari fiil çekim tablosuyla karşılaştırmalı olarakاُكْتُبْ “yaz!” örneğinden hareketle çekimi aşağıdaki gibidir:
Cem’
|
Müsenna
|
Müfred
|
Yazıyorsun
|
تـَكْتُبُونَ
Siz
yazıyorsunuz, yazarsınız
|
تَكْتُبَانِ
İkiniz yazıyorsunuz, yazarsınız
|
تَكْتُبُ
Yazıyorsun, yazarsın
|
Muhâtab
|
تَكْتُبْنَ
Siz
yazıyorsunuz, yazarsınız
|
تَكْتُبِـينَ
Yazıyorsun,
yazarsın
|
Muhâtabe
|
Cem’
|
Müsenna
|
Müfred
|
Yaz!
|
اُكْتُبُوا
Siz
yazın!
|
اُكْتُبَا
İkiniz yazın!
|
اُكْتُبْ
Sen
yaz!
|
Muhâtab
|
اُكْتُبْنَ
Siz
yazın!
|
اُكْتُبِي
Sen yaz!
|
Muhâtabe
|
Yukarıda yer alan كَتَبَ fiilinin emr-i hâzır çekiminden hareketle
جَلَسَ ve فَتَحَ fiillerinin
اِجْلِسْ ve اِفْتَحْ şeklinde
gelen emr-i hâzır çekimlerini bu konuyu öğrenen her öğrencimiz yapabilir…